Rủi ro mới

"Bâng khuâng đứng giữa đôi dòng nước

Chọn một dòng hay để nước trôi"

(Thơ Tố Hữu)

Trong tâm lý học, giai đoạn con người cảm thấy hoang mang, lo lắng và bất an khi đứng trước những lựa chọn mới đầy rủi ro thường được gọi là "Sự lo âu khi đối diện với tự do" (Anxiety of Freedom) hoặc "Khủng hoảng hiện sinh" (Existential Crisis). Đặc biệt, các nhà tâm lý học hiện sinh (như Rollo May, Viktor Frankl) và phân tâm học như Carl G. Jung đã đưa ra những quan điểm sâu sắc về trạng thái này.

Carl Jung & Lý giải về Giai đoạn Hoang mang ấy thế này. Jung tin rằng khi đối mặt với thay đổi lớn hoặc lựa chọn rủi ro, những phần "bóng tối" (Shadow) trong vô thức cá nhân (những đặc điểm, ham muốn, nỗi sợ bị chối bỏ) và các "mẫu gốc" (Archetypes) từ vô thức tập thể (như Anh hùng, Kẻ lừa đảo, Người khôn ngoan) có thể trỗi dậy, gây ra sự hỗn loạn nội tâm và hoang mang. Sự hoang mang này phản ánh xung đột giữa cái Tôi ý thức (Ego) và những nội dung vô thức sâu thẳm đang đòi hỏi được thừa nhận và tích hợp. 

Jung xem những giai đoạn khủng hoảng, hoang mang này không chỉ là thử thách mà còn là cơ hội thiết yếu cho sự phát triển tâm lý. Đây là dấu hiệu của "quá trình cá nhân hóa" - hành trình hướng tới sự toàn vẹn bằng cách tích hợp tất cả các khía cạnh của bản thân (cả ý thức lẫn vô thức).

Việc đưa ra quyết định khó khăn buộc cá nhân phải đối diện với chính mình, khám phá giá trị thực sự và tìm kiếm ý nghĩa cá nhân, thúc đẩy sự trưởng thành. Jung coi những thời điểm hoang mang này như "cái tử cung" (womb) của sự tái sinh tâm linh. Sự hỗn loạn và bất an là dấu hiệu cho thấy cấu trúc cũ của cái Tôi đang tan rã để nhường chỗ cho một cấu trúc mới, phức tạp và toàn diện hơn.

Lời khuyên của Carl Jung cho những tình huống này: Hãy đối diện với Bóng tối (Confronting the Shadow).

Jung khuyên không nên trốn tránh sự sợ hãi hay hoang mang. Thay vào đó, hãy can đảm nhìn vào nỗi sợ, khám phá nguồn gốc sâu xa của nó từ vô thức. Điều này có thể thông qua các hoạt động như:

- Phân tích giấc mơ: Giấc mơ là "con đường hoàng gia dẫn vào vô thức", phản ánh những xung đột và cảm xúc chưa được giải quyết.

- Tưởng tượng tích cực (Active Imagination): Một kỹ thuật đối thoại có ý thức với các hình ảnh/nhân vật từ vô thức xuất hiện trong giấc mơ hoặc trí tưởng tượng để hiểu thông điệp của chúng.

- Viết nhật ký/Ghi chép: Để theo dõi suy nghĩ, cảm xúc, giấc mơ và các hình ảnh nội tâm.

- Tìm kiếm Ý nghĩa (Seeking Meaning): Ý nghĩa (meaning) có tầm quan trọng to lớn trong việc vượt qua khủng hoảng hiện sinh. Jung khuyên nên tự hỏi: "Quyết định này có ý nghĩa gì đối với sự phát triển toàn diện của tôi? Nó có phù hợp với 'cái Tôi đích thực' (Self) sâu thẳm bên trong không?" Thay vì chỉ tập trung vào lợi ích vật chất hay an toàn tức thời, hãy hướng đến sự hài hòa nội tâm và mục đích sống lớn hơn.

Vì thế, hãy Kiên nhẫn và Chấp nhận Quá trình. Quá trình cá nhân hóa không diễn ra một sớm một chiều. Kiên nhẫn với chính mình, chấp nhận rằng sự hoang mang và khó chịu là một phần tự nhiên của sự chuyển đổi. Đừng vội vàng ép buộc một quyết định nếu chưa có sự rõ ràng từ bên trong.

Việc tham gia vào các hoạt động sáng tạo (nghệ thuật, âm nhạc, viết lách) hoặc nghiên cứu thần thoại, biểu tượng, tôn giáo có thể giúp kết nối với trí tuệ sâu xa của vô thức tập thể. Những hình ảnh và câu chuyện cổ xưa thường chứa đựng những bài học về hành trình vượt qua khủng hoảng và tìm ra con đường.

Không có giải pháp chung cho tất cả. "Con đường" của mỗi người là duy nhất. Điều quan trọng là lắng nghe tiếng nói bên trong của chính mình (thông qua trực giác, cảm xúc, giấc mơ) hơn là chỉ làm theo kỳ vọng xã hội hay lý trí thuần túy.

Sự hoang mang trước lựa chọn mới và rủi ro là dấu hiệu của sự phát triển tâm lý, một phần không thể thiếu của "quá trình cá nhân hóa". Thay vì sợ hãi, hãy đối diện với nỗi sợ và khám phá nội tâm (đặc biệt là "Bóng tối") thông qua giấc mơ, sáng tạo và tưởng tượng tích cực. Tìm kiếm ý nghĩa cá nhân sâu sắc đằng sau lựa chọn. Kiên nhẫn và tôn trọng hành trình độc đáo của bản thân. Xem khủng hoảng như cơ hội để tái sinh và tiến gần hơn đến sự toàn vẹn. 

Hãy luôn nuôi dưỡng thế giới quan tích cực và sâu sắc. Chính trong những giai đoạn hỗn loạn và bất an nhất, tiềm năng lớn nhất cho sự trưởng thành và khám phá bản thân lại nảy nở.