Khúc rẽ kế tiếp

Đang ở giai đoạn then chốt. Khúc rẽ kế tiếp. Chương mới cuộc đời.

Hoang mang. Stress. 

Tìm hiểu tâm lý học. Ngồi thiền nhiều.

Ai hỏi cũng cười.

=*-*=

Mình dạo này thường xuyên nói dối.

Nói dối không phải bệnh tâm thần hay ung thư, nhưng nếu lặp lại đủ nhiều khiến nó thành mô thức cứng nhắc (như rối loạn nhân cách) thì lại khác. Việc thường xuyên nói dối - dù vì bất kỳ lý do gì - là một vấn đề tâm lý đáng quan tâm, không chỉ ảnh hưởng đến các mối quan hệ mà còn bào mòn sức khỏe tinh thần của chính người nói dối.

Trước mình nghĩ rất thoáng về vấn đề này. Có lẽ lúc đó mình còn ngây thơ, thật thà, nhà quê ra phố mà. Mình chỉ nghĩ đơn giản, về mặt đạo đức, nói dối là hành vi tiêu cực, phá vỡ lòng tin, gây tổn thương người khác và bào mòn tính chân thực của bản thân. Nhưng cũng có "nói dối vô hại" (white lies) - kiểu những lời nói dối nhỏ (ví dụ: khen một món quà dù không thích) có thể giữ hòa khí xã hội. Tuy nhiên, nếu lạm dụng, chúng vẫn gây hại vì tạo thói quen trốn tránh sự thật. Mình chỉ coi nói dối là XẤU nếu trở thành thói quen, nhất khi xuất phát từ sợ hãi hay thao túng, hoặc để che giấu hành vi phạm pháp, lừa gạt, hoặc gây hại cho người khác.

Nhưng giờ đây, chính mình lại thế. Mình chú ý suốt hai tháng nay, mình nói dối nhiều như lá rừng, từ ngượng ngạo tới trơn tru. Hôm nay, vừa tắt phone, mình giật thót kinh ngạc vì suốt gần 1h đồng hồ, mình ba hoa bốc phét không một chút động tâm, nhiệt huyết bừng bừng, như thể chính mình đã sống cuộc đời như thế vậy.

Mình đã dành cả cuối tuần để tự vấn lương tâm và nghiêm túc tìm hiểu động cơ nào thúc đẩy mình nghiện trò dối trá này vậy, và làm sao để thoát ra.

Vì sao một người nói dối?

Vì sợ hãi. Sợ bị từ chối, sợ xung đột, sợ thất bại, sợ bị đánh giá. Mình đang đứng trước ngã rẽ quan trọng. Mình đang hoang mang trong bước đường kế tiếp. Mình đã nói dối về thành tích vì sợ thua kém người khác.

Vì thiếu tự trọng. Mình cố dựng lên "phiên bản hoàn hảo" để được chấp nhận. Cố gắng phóng đại cuộc sống. Thực tế và những gì mình nói cách xa nhau như từ Trái Đất đến Sao Hỏa.

Vì rối loạn nhân cách. Người rối loạn nhân cách chống đối xã hội (ASPD) thường nói dối để thao túng, lợi dụng người khác. Liệu có phải mình không nhỉ?

Vì rối loạn nhân cách ranh giới (BPD). Người mắc chứng này thường nói dối để tránh bị bỏ rơi. Chỉ bác sĩ tâm thần mới được chẩn đoán các rối loạn này.

Vì thói quen hình thành từ nhỏ. Trẻ em nói dối để tránh bị phạt, nếu thành công sẽ lặp lại hành vi đến tuổi trưởng thành. 

Vì thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề. Người ta sẽ dùng lời nói dối như "lối thoát dễ dàng" thay vì đối mặt với khó khăn.

Nói dối trở thành bệnh lý khi không thể kiểm soát hành vi, nói dối ngay cả khi không cần thiết; gây tổn hại nghiêm trọng đến công việc, gia đình, bạn bè; đồng thời đi kèm các triệu chứng khác: lo âu, trầm cảm, hành vi bốc đồng. Lúc này, cần gặp chuyên gia tâm lý/ tâm thần gấp.

Cách từ bỏ thói quen nói dối

Nhận diện xong nguyên nhân, động cơ, giờ sẽ xem tới cách hóa giải. Mấy thấy thiên hạ chỉ nhiều cách hay. Mình sẽ áp dụng hết.

Cách 1: Mỗi lần muốn nói dối, tự hỏi: "Mình đang sợ điều gì? Nói thật sẽ mất gì? Nói dối có thực sự giải quyết được vấn đề?"

Cách 2: Ghi nhật ký để tìm ra mẫu hình: Hay nói dối khi gặp ai? Về chủ đề gì? Rồi từ đó chủ động tìm hiểu về người/chủ đề đó. Tri thức và hiểu biết cũng giúp người ta tự tin và bớt nói dối nhiều.

Cách 3: Thay thế nói dối bằng kỹ năng lành mạnh như:

- Nói giảm nói tránh: Thay vì dối trá, dùng câu như: "Mình chưa sẵn sàng chia sẻ về việc này..."

- Tập chấp nhận sự thật: Thừa nhận điểm yếu ("Mình không biết") giúp bạn gần gũi với người khác hơn.

- Luyện phản ứng chậm lại: Hít thở sâu 3 giây trước khi trả lời để tránh phản ứng tự động.

Cách 4: Giải quyết gốc rễ: Nỗi sợ và thiếu tự tin. Nhiều bạn đề xuất nếu bài bản thì nên trị liệu tâm lý. Liệu pháp Nhận thức - Hành vi (CBT) giúp thay đổi suy nghĩ tiêu cực, rèn luyện hành vi trung thực.

Nếu mấy cách trên đều vô dụng, mình sẽ thử cách này.

Cách 5: Xây dựng ranh giới lành mạnh. Học cách nói "không" thẳng thắn thay vì dùng lời nói dối để né tránh. Chấp nhận bản thân: Tự nhủ: "Mình không cần hoàn hảo để được yêu thương".

Cách 6: Sử dụng "hệ quả tự nhiên" để tự răn mình. Mỗi lần nói dối, tự giác bồi thường (ví dụ: quyên góp tiền, làm việc thiện). Thú nhận với người bị ảnh hưởng: "Lúc trước mình chưa trung thực về…, thực ra là…".

Cách 7: Tìm môi trường hỗ trợ. Kết bạn với người trung thực: Họ sẽ là tấm gương và tạo không gian an toàn để bạn tập nói thật. Nhờ người tin cậy nhắc nhở khi bạn "lỡ" nói dối.

Cách 8: Lời khuyên từ các nhà tâm lý học. Carl Jung khuyên bạn đối diện với "bóng tối" (Shadow) - tức phần tính cách bạn đang che giấu bằng lời nói dối. Chỉ khi chấp nhận nó, bạn mới toàn vẹn. Các nhà tâm lý theo Triết lý hiện sinh lại cho nói dối là từ bỏ tự do và trách nhiệm của bản thân. Sống chân thực mới giúp bạn tìm thấy ý nghĩa cuộc đời. Tóm lại, nói dối như một lớp phủ tạm thời — nó không giải quyết vấn đề mà còn đào sâu nỗi sợ. Thay đổi cần kiên nhẫn và dũng cảm. Bắt đầu từ việc nhận diện 1 lời nói dối nhỏ mỗi ngày, rồi thay bằng sự thật. Khi bạn đủ can đảm sống thật, bạn sẽ thấy mình nhẹ nhõm, tự do và được tôn trọng.