Tổng thống Trump: "Cơn lốc" lật đổ mọi chuẩn mực

Donald J. Trump, vị tổng thống đã khiến cả thế giới phải ngã ngửa với cách lãnh đạo chẳng giống ai! Ông quật ngã mọi tư duy lãnh đạo và chính trị kiểu cũ, biến những chuẩn mực chính trị truyền thống thành một màn trình diễn hỗn loạn, đầy drama. Nhờ vậy (hay tại vậy?), ông gây ra mối quan tâm tâm lý học khổng lồ, khiến dân tình từ tò mò đến hoang mang, thậm chí còn đặt câu hỏi: “Liệu sức khỏe tâm lý của ông có ảnh hưởng tới an ninh quốc gia không?”

Ảnh từ vectorstock.com

Tâm lý học và “cơn lốc” Trump

Ông Trump coi kịch bản tổng thống mẫu mực như giấy lộn. Ông biến Nhà Trắng thành... chợ trời chính trị. Không theo truyền thống, ông chọn cách làm việc kiểu “gây sốc là chính”: họp báo thì căng như dây đàn, nhân viên trong Nhà Trắng thay đổi xoành xoạch như thay áo, còn văn hóa thì cứ như đang cố ý chia rẽ cả nước. Dân chúng cãi nhau um sùm: Có người bảo ông Trump là nguyên nhân khiến lời ăn tiếng nói trở nên độc địa, thậm chí kích động tội phạm; người khác lại kêu ông bị báo chí “bôi nhọ” quá đáng.

Cả thế giới nhìn ông mà cứ ngơ ngác: “Trời ơi, cái ông này tính cách gì mà kỳ vậy?” Nhiều người còn lo sốt vó vì những chiến thuật và chính sách của ông trông cứ như “từ trên trời rơi xuống”, lúc thì rối rắm, lúc thì như quay ngược thời gian, làm lung lay cả những giá trị dân chủ lâu đời. Nổi bật nhất là tài “nói sai sự thật” có giấy chứng nhận: từ chuyện phóng đại số người dự lễ nhậm chức tới các cuộc trò chuyện với lãnh đạo nước ngoài.

Suốt nhiệm kỳ, nhiều người dân cố gắng giữ bình tĩnh trước cơn bão mang tên Trump, lặng lẽ tìm cách đối phó với những trận chiến tư tưởng, pháp lý và mạng xã hội diễn ra mỗi ngày, từ Twitter đến tòa án liên bang.

Tại sao Trump khiến khái niệm lãnh đạo đảo lộn?

Trump là kiểu lãnh đạo “độc nhất vô nhị” mà nước Mỹ từng bầu lên: táo bạo, bốc đồng, gây tranh cãi và… chẳng có chút kinh nghiệm chính trị nào! Nghiên cứu chỉ ra rằng người ta thường mong đợi ở lãnh đạo những phẩm chất như thông minh, chăm chỉ, khiêm tốn, trung thực và nhân ái. Nhưng Trump thì khác, ông chọn phong cách “cường nhân” với chút ích kỷ, hung hãn và mánh khóe. Dù vậy, ông vẫn thành công khi tự biến mình thành người của dân, làm thay đổi cả định nghĩa về lãnh đạo.

Tại sao Trump làm lung lay niềm tin vào sự thật?

Ông Trump có khả năng “thổi bay” khái niệm sự thật khách quan. Các chính trị gia khác cũng nói dối, nhưng Trump thì nâng tầm nó lên một level khác: “Tin giả!” và “Sự thật thay thế!” là khẩu hiệu của ông. Dân chúng giờ đây cứ như sống trong thế giới mà ai cũng có “sự thật riêng”. Một phần vì các “lô cốt thông tin” ngày càng kiên cố, một phần vì con người bắt đầu tin vào những thứ… chẳng ai thấy tận mắt.

Tại sao Trump đẩy sự phân cực lên đỉnh điểm?

Nước Mỹ vốn đã chia rẽ, nhưng thời Trump thì như “đổ thêm dầu vào lửa”. Dân chúng giờ cãi nhau chỉ vì đảng phái, bất kể sự thật thế nào. Hiện tượng “bộ lạc hóa” này đang bùng nổ: người ta tin hoặc bác bỏ điều gì đó chỉ vì nó hợp với đảng của mình. Cả bảo thủ lẫn tự do đều mắc kẹt trong vòng xoáy này, vì ai cũng sợ mất mặt, sợ thừa nhận sai lầm hay mâu thuẫn với chính mình.

Fan của Trump có điểm chung gì không?

Trump có một lượng fan cuồng nhiệt, khiến các nhà tâm lý học tò mò: “Những người này giống nhau ở điểm nào?” Nghiên cứu cho thấy fan Trump thường thích sự độc đoán, ưa thích phân chia thứ bậc xã hội, ít tiếp xúc với người ngoài nhóm của mình và cảm thấy bị thiệt thòi so với người khác.

“Hội chứng cuồng Trump” là gì?

Trump và fan của ông gọi những người chống đối ông là mắc “Hội chứng cuồng Trump” (TDS), kiểu như bị ông làm cho mất bình tĩnh, cảm xúc bùng nổ, hành xử như mất kiểm soát. Nhưng khoan, TDS không phải bệnh tâm lý thật đâu nhé, chỉ là cách ông và phe mình dùng để “dìm hàng” những người chỉ trích thôi!

Làm sao để bớt lo âu vì chính trị?

Từ khi Trump lên, các nhà tâm lý, bác sĩ và huấn luyện viên cuộc sống báo cáo rằng khách hàng của họ bị lo âu, trầm cảm, hoang tưởng, mất ngủ, ác mộng… vì chính trị. Thậm chí, một số nhà trị liệu còn phá lệ, công khai quan điểm chính trị của mình với khách hàng. Để đối phó, người dân Mỹ được khuyến cáo có thể tham gia cộng đồng chia sẻ giá trị của mình, tâm sự với bạn bè, ghi ra những lo lắng và xác suất xảy ra, viết nhật ký, tập thể dục, hoặc nhớ lại những lúc bạn đã vượt qua khó khăn trước đây.

Làm sao để chính trị không phá hủy mối quan hệ?

Thời Trump, chính trị không chỉ là chia rẽ mà còn như một quả bom cảm xúc. Để giữ hòa khí, hãy tiếp cận người khác với sự cởi mở, tò mò thay vì buộc tội. Chấp nhận rằng mỗi người có trải nghiệm sống khác nhau, và nếu đã từng cãi nhau vì chính trị thì… tốt nhất là tránh chủ đề đó đi!

Tính cách của Trump dưới góc nhìn tâm lý

Trump ngay từ ngày đầu nhậm chức đã khiến các nhà tâm lý học bận rộn. Từ việc không chịu thừa nhận sự thật về đám đông ở lễ nhậm chức, ông đã bị gắn mác “rối loạn nhân cách ái kỷ”. Hơn 70.000 chuyên gia tâm lý còn ký đơn cảnh báo ông có thể “nguy hiểm”. Tuy nhiên, dân Mỹ vẫn chia rẽ: ông có thật sự ái kỷ hay chỉ bị phóng đại?

Trump là kiểu người “to mồm, tự tin, gây hấn”, khiến ai cũng phải chú ý. Các nhà tâm lý học cho rằng ông có dấu hiệu của rối loạn nhân cách ái kỷ, chống đối xã hội và hoang tưởng, theo tiêu chuẩn DSM-5. Nhưng vì luật “Goldwater” (cấm chẩn đoán người nổi tiếng nếu không khám trực tiếp), không phải ai cũng đồng ý với đánh giá này.

Thời thơ ấu của Trump

Cháu gái Trump, Mary Trump, một nhà tâm lý học, viết sách kể rằng mẹ Trump thì tự cao, còn cha thì lạnh lùng, thiếu đồng cảm. Trump lớn lên trong môi trường mà thể hiện sự yếu đuối là “tối kỵ”, nên ông luôn cố gắng làm vừa lòng cha, điều có thể ảnh hưởng đến cách ông giao tiếp với các lãnh đạo thế giới.

Luật Goldwater là gì?

Luật Goldwater cấm các nhà tâm thần học chẩn đoán sức khỏe tâm thần của người nổi tiếng nếu chưa khám trực tiếp. Ra đời từ năm 1973 sau vụ lùm xùm liên quan đến ứng viên tổng thống Barry Goldwater, luật này khiến nhiều nhà tâm lý học kiềm chế khi nói về Trump, nhưng một số vẫn công khai ý kiến qua sách hay các diễn đàn.

Chiến thuật thương thuyết của Trump: “Cửa trước mặt”

Trước khi làm tổng thống, Trump đã nổi tiếng với phong cách thương thuyết “đỉnh cao” trong cuốn The Art of The Deal. Ông khuyên mọi người “nghĩ lớn, tận dụng đòn bẩy, đánh trả và… vui vẻ”. Một trong những chiêu thức yêu thích của ông là “Cửa trước mặt” (DITF): đưa ra yêu cầu quá đáng trước, bị từ chối, rồi mới tung ra yêu cầu nhỏ hơn (mà thực ra mới là mục tiêu chính). Chiêu này hiệu quả vì đối phương cảm thấy “nợ” khi từ chối lần đầu, hoặc cảm thấy mình có trách nhiệm hơn với quyết định cuối.

Nhưng chiêu này cũng có rủi ro: nếu yêu cầu ban đầu quá “lố”, đối phương có thể thấy bị xúc phạm và từ chối thẳng thừng. Hiệu quả của chiêu này còn phụ thuộc vào danh tiếng của người thương thuyết và mục đích của yêu cầu (vì lợi ích chung hay chỉ vì bản thân). Với Trump, cách này giúp ông đạt được nhiều thỏa thuận kinh tế, nhưng cũng làm “cháy cầu” trong ngoại giao, khiến ông vừa được tung hô vừa bị chỉ trích.

Trump và những phát ngôn “nặng đô”

Gần đây, Trump gây sốc khi dùng từ “nhạy cảm” để nói về xung đột Israel-Iran: “Họ chẳng biết mình đang làm cái quái gì!” Đây không phải lần đầu ông làm dân tình há hốc – phát ngôn này đúng kiểu “giận dữ bộc phát” trong sách tâm lý. Theo giả thuyết “tức giận dẫn đến hung hãn” từ những năm 1930, khi bị cản trở, con người dễ nổi nóng và “xả” bằng cách công kích. Nhưng tâm lý học hiện đại cho rằng con người phức tạp hơn, có thể giải quyết vấn đề bằng lý trí thay vì “bùng nổ” như Trump.

Tư duy nhanh hay chậm?

Nhà tâm lý học Daniel Kahneman chia tư duy con người thành hai loại: Hệ thống 1 (nhanh, bản năng, cảm xúc) và Hệ thống 2 (chậm, cân nhắc, lý trí). Trump dường như “chạy” hệ thống 1 liên tục: quyết định nhanh, dựa vào cảm xúc, ít tham khảo ý kiến. Phong cách này giúp ông tạo cảm giác quyết đoán, thu hút fan, nhưng cũng dẫn đến những hành động bốc đồng, gây tranh cãi.

Quản lý kiểu Trump: Thuyết X hay Thuyết Y?

Trump điều hành Nhà Trắng kiểu “Thuyết X” – kiểm soát chặt, nghi ngờ mọi người, dùng đe dọa làm động lực. Kết quả? Nhân viên chán nản, tổ chức rối loạn, niềm tin vào chính phủ sụt giảm. Ngược lại, “Thuyết Y” khuyến khích tin tưởng, trao quyền và hợp tác, giúp tăng sáng tạo và hiệu quả. Nếu Trump thử áp dụng Thuyết Y, biết đâu nước Mỹ đã bớt drama hơn?

Trump là một hiện tượng tâm lý học: vừa là “ngôi sao” gây tranh cãi, vừa là người làm thay đổi cách chúng ta nhìn về lãnh đạo, sự thật và phân cực. Dù bạn yêu hay ghét ông, không thể phủ nhận ông đã khiến cả thế giới phải bàn tán. Nhưng nếu chỉ dựa vào cảm xúc và chiêu trò, liệu có đủ để dẫn dắt một quốc gia? Câu trả lời, có lẽ, nằm ở sự cân bằng giữa trái tim nóng và cái đầu lạnh!