Vì sao IPO và M&A ở Việt Nam tăng trưởng mạnh giữa bối cảnh toàn cầu thận trọng?

Bức tranh đối lập về IPO và M&A giữa Việt Nam và thế giới

Đến tháng 9/2025, xu hướng IPO và M&A toàn cầu cho thấy sự phục hồi về giá trị nhưng giảm nhẹ về số lượng so với năm trước. Trong khi đó, tại Việt Nam, hoạt động IPO và M&A đang tăng tốc mạnh mẽ từ đầu năm, với nhiều deal lớn từ doanh nghiệp tên tuổi, góp phần làm thị trường chứng khoán sôi động. Dưới đây là thống kê tóm tắt (dữ liệu từ các báo cáo quý và nửa đầu năm 2025):

Chỉ số	Toàn cầu (Quý 1+2, 2025)	Việt Nam (từ đầu 2025 đến nay)
IPO - Số lượng	Khoảng 611 deal (giảm 2% so với nửa đầu 2024), với Q1 ghi nhận 291 deal (ổn định so với Q1 2024). Tập trung ở Mỹ và châu Á, nhưng tổng thể chậm lại do bất ổn kinh tế.	Không có IPO mới lớn ở nửa đầu năm, nhưng từ Q3 trở đi bùng nổ với các deal như: VPBank Securities (dự kiến Q4, quy mô ~412 triệu USD), TCBS (dự kiến Q4, đang đăng ký mua từ 19/8-8/9/2025), Vinpearl, Taseco Land, F88. Tổng dự báo giá trị IPO đạt ~130 triệu USD cho cả năm, cao hơn 2024.
IPO - Giá trị	~29,3 tỷ USD ở Q1 (tăng 20% so với Q1 2024), nhưng tổng nửa đầu năm tăng nhẹ nhờ deal lớn như Chime, Figma (Mỹ). Dự báo phục hồi bền vững ở nửa cuối năm nhờ lãi suất giảm.	Tăng mạnh nhờ thị trường chứng khoán phục hồi (VN-Index tăng ~15% YTD), thu hút vốn ngoại. Các deal lớn làm cổ phiếu ngân hàng như VPBank tăng đỉnh mới.
M&A - Số lượng	Giảm 9% so với nửa đầu 2024 (khoảng 15.000-20.000 deal toàn cầu ước tính), tập trung gom hàng ở công nghệ, y tế.	~100-150 deal lớn (dựa trên Q1-Q3), tăng so với 2024 (447 deal năm ngoái). Các deal nổi bật: hợp tác bất động sản (như Novaland với đối tác ngoại), y tế (bệnh viện tư thu hút vốn Nhật Bản), giáo dục (mua lại trường quốc tế).
M&A - Giá trị	Tăng 15-27% so với nửa đầu 2024 (~2.000-3.000 tỷ USD toàn cầu), nhờ mega-deal như ExxonMobil-Pioneer (~60 tỷ USD).	Dự báo ~60-70 triệu USD cho cả năm, nhưng thực tế cao hơn nhờ deal lớn (bình quân 23,5 triệu USD/deal ở Q1). Tổng 2024 là 6,93 tỷ USD, 2025 dự kiến vượt nhờ FDI tăng.

Tổng thể, toàn cầu đang ở giai đoạn "cẩn trọng phục hồi" với deal lớn bù đắp số lượng giảm, trong khi Việt Nam là "điểm nóng mới nổi" với sự gia tăng rõ rệt từ Q3/2025, đặc biệt ở lĩnh vực tài chính, bất động sản và y tế.

Sự đối lập này xuất phát từ sự khác biệt về giai đoạn phát triển kinh tế, môi trường vĩ mô và động lực đầu tư.

Yếu tố toàn cầu phải kể đến là tình hình bất ổn kinh tế và chính trị. Lãi suất cao kéo dài từ 2023-2024 làm tăng chi phí vốn, cộng với căng thẳng thương mại Mỹ-Trung và chính sách thuế của Mỹ dưới thời Trump 2.0 khiến doanh nghiệp do dự IPO/M&A. Dù quỹ đầu tư nhận vốn kỷ lục (hàng nghìn tỷ USD từ private equity), họ ưu tiên giữ tiền mặt hoặc deal lớn thay vì rủi ro cao. AI và công nghệ thúc đẩy gom hàng, nhưng tổng số lượng giảm do quy định chặt chẽ hơn (luật chống độc quyền ở Mỹ và EU).

Yếu tố bên trong Việt Nam chủ yếu đến từ tăng trưởng kinh tế cao và chính sách hỗ trợ của Chính phủ.

GDP Việt Nam dự báo 6-7% năm 2025, cao hơn trung bình toàn cầu (3-4%), thu hút FDI từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ (chuyển dịch chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc). Thị trường chứng khoán phục hồi mạnh (VN-Index tăng nhờ lãi suất giảm), khuyến khích IPO từ doanh nghiệp lớn như ngân hàng và bất động sản.

Chính phủ Việt Nam thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (SOE) và nới room ngoại (từ 49% lên cao hơn ở một số ngành), cộng với Luật Đất đai mới 2024 thúc đẩy M&A bất động sản qua hình thức hợp tác chiến lược thay vì "ăn thua". Nhu cầu nội địa tăng ở y tế, giáo dục (dân số trẻ, đô thị hóa) thu hút deal từ quỹ ngoại.

Việt Nam là thị trường mới nổi, đang ở giai đoạn "bùng nổ" như Trung Quốc thập niên 2000, với doanh nghiệp cần vốn mở rộng, trong khi toàn cầu đã bão hòa.

Tóm lại, toàn cầu bị kìm hãm bởi rủi ro vĩ mô, trong khi Việt Nam hưởng lợi từ vị thế "ngôi sao đang lên" ở Đông Nam Á, với dòng vốn từ quỹ đầu tư toàn cầu chuyển hướng sang thị trường tăng trưởng cao.

Xét về tổng thể, đây là tín hiệu tốt cho kinh tế Việt Nam, nhưng kèm theo một số rủi ro cần quản lý để tránh "xấu" trong dài hạn.

Lợi ích trước mắt, việc tăng vốn đầu tư từ IPO/M&A mang về hàng tỷ USD vốn ngoại, giúp doanh nghiệp mở rộng (ví dụ: ngân hàng như VPBank dùng vốn IPO để số hóa), thúc đẩy việc làm và tiêu dùng nội địa. Thị trường chứng khoán sôi động (tăng thanh khoản ~20% YTD) thu hút nhà đầu tư cá nhân, hỗ trợ phục hồi sau COVID.

Điều này cũng thúc đẩy đa dạng hóa kinh tế. Deal ở y tế/giáo dục cải thiện dịch vụ (ví dụ: bệnh viện tư hợp tác với Nhật Bản nâng chất lượng), giảm phụ thuộc xuất khẩu, tăng sức cạnh tranh toàn cầu.

Với việc thu hút FDI, Việt Nam dự kiến dẫn đầu Đông Nam Á về M&A 2025, củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng (chip, năng lượng tái tạo).

Việc này còn mang lại lợi ích lâu dài cho Việt Nam khi giúp thúc đẩy tăng trưởng bền vững và hợp tác toàn cầu. Các deal lớn giúp doanh nghiệp Việt tiếp cận công nghệ/công nghệ quản lý từ đối tác ngoại, thúc đẩy đổi mới (AI trong tài chính, xanh hóa bất động sản). Dự báo GDP tăng thêm 1-2% nhờ M&A, hỗ trợ mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào 2045. Hơn nữa, sự đối lập này giúp Việt Nam "nổi bật" so với khu vực, thu hút thêm vốn từ quỹ toàn cầu đang tìm kiếm yield cao.

Tuy nhiên tăng trưởng vốn cũng có thể xấu nếu không kiểm soát tốt. Bong bóng thị trường có thể xuất hiện, sôi động quá mức có thể dẫn đến định giá cao (P/E VN-Index ~15x, cao hơn khu vực), rủi ro sụt giảm nếu kinh tế toàn cầu suy thoái. Khả năng nợ nần và mất kiểm soát cũng tăng cao. Doanh nghiệp nhỏ có thể bị thâu tóm, dẫn đến tập trung quyền lực (oligopoly - độc quyền nhóm ở ngân hàng), hoặc nợ tăng nếu deal được tài trợ bằng vay. Nếu toàn cầu tiếp tục bất ổn (lạm phát cao), dòng vốn có thể rút đột ngột, ảnh hưởng VND và lạm phát.

Để tối ưu, Việt Nam cần tăng cường quy định (chống độc quyền, minh bạch) và đa dạng hóa nguồn vốn, biến sự đối lập này thành lợi thế lâu dài.