Tâm lý học ứng dụng #1: Trai đẹp...Giá Trị của Nhan Sắc
Ảnh Facebook nhân vật
Trong trường học của tôi khi còn nhỏ, những mỹ nam, mỹ nữ còn nổi tiếng hơn các tài năng học sinh giỏi. Đặc biệt là các mỹ nữ. Dù cha mẹ, thầy cô luôn ra rả "tốt gỗ hơn tốt nước sơn", nhưng thực tế hỏi bất kì học sinh, sinh viên nào, "ai học giỏi nhất trường"- tất cả đều cân nhắc ngắc ngứ hoặc chẳng biết; "ai xinh nhất/đẹp trai nhất"- đứa nào cũng tuôn ngay ra được, dù ý kiến có thể khác nhau. Nhìn ngoài đời cũng thế thôi. Giờ bạn hỏi Mai Phương Thúy, Tăng Thanh Hà, ... đến Ngọc Trinh, bà Tưng, từ già đến trẻ ai cũng biết. Nhưng vài tấm gương giáo sư tiến sỹ trẻ nhất, đầu ngành ở Việt Nam, thủ khoa vài trường đại học... có mấy ai nhớ tên. Đừng nói xã hội Việt Nam bây giờ nhốn nháo, giá trị rơi rớt hết. Tây cũng thế thôi. Ngày xưa các cụ nhà mình và nhà Tây cũng thế thôi. Không có cái gì mất đi ở đây hết. Chỉ là những gì của Cesar thì trả lại cho Cesar thôi.
Cái đẹp hình thức ngày xưa trong con mắt của các cụ nho già nua hà khắc cao thâm suy diễn sẽ liên tưởng đến sự hữu hạn và nông cạn. Từ đó áp đặt ra cho cả thiên hạ. Nhưng cái đẹp, và sự ngưỡng mộ khát khao cái đẹp, là bản năng của mỗi con người, mỗi sinh mệnh sống. Nó vẫn âm ỉ kín đáo chảy cùng thời gian. Ngày nay, tư tưởng tự do hơn, vẻ đẹp hình thức được tôn vinh qua thi người mẫu, hoa hậu, ... và những tung hô có hay không có điều kiện của truyền thông (hiện đại) và truyền mồm (truyền thống). Cái đẹp hình thức giờ có thể tính cụ thể ra tiền: vương miện hoa hậu được phần thưởng giá trị bao nhiêu, một lần event được catxe bao nhiêu, một cuốc bay cùng đại gia bao nhiêu, làm bình hoa cho sếp trong 1 tháng có được căn hộ lux 3 phòng không... Nó xấu hay tốt tùy thuộc vào cách chủ nhân tận dụng nó và quan điểm của xã hội đương thời.
Trai đẹp lợi thế hơn gái đẹp ở một số điểm: không bị đố kị (vì nam giới không đố kị bằng hành động với nhan sắc, nhưng nữ giới thì dễ dàng hành động tàn nhẫn hơn trong cuộc chiến so bì với nhan sắc đồng loại); có nhiều fan hâm mộ đông đảo hơn (vì phụ nữ rất dễ rung động và ảo tưởng với người khác giới, nhưng kì thị và chì chiết "đồng loại" của mình, còn với nam giới, nhan sắc giống đực có khuynh thành cũng chỉ để trầm mặc trong nháy mắt, vẻ mỹ lệ của giống cái cũng chỉ để rửa mắt hay phục vụ nhu cầu sinh lý. Bạn đọc truyện ngôn tình chưa? Không phải ngẫu nhiên ở đó toàn mỹ nam. Vì tác giả và khán thính giả của thể loại này đa số là nữ.); không dễ bị lãng quên (vì giai đẹp số lượng có hạn hơn cả rừng mỹ nữ nhan nhản bây giờ, phụ nữ cũng phẫu thuật thẩm mỹ nhiều hơn hẳn đàn ông. Bạn thử mở một trang báo hôm nay ra xem, bao nhiêu mỹ nam, bao nhiêu mỹ nữ được nhắc đến là rõ ngay. Một điều nữa là phụ nữ chung thủy với giấc mộng của mình hơn đàn ông :-)).
Giờ nam sắc dễ lòe thiên hạ (nhìn anh Omar đi). Nữ sắc ít thì cũng kiếm được hàng hiệu, nhà lầu xế sang như Ngọc Trinh, đỉnh cao thì có thể đi vào sử sách, phong thánh rồi thờ phụng trong nhân gian.
Nếu coi Ngọc Trinh là hình ảnh xấu tác động tiêu cực cho giới trẻ thì nên cân nhắc. Chả lẽ Tây Thi, Điêu Thuyền, Dương quí phi... ngày xưa cũng tồi tệ, không đáng ngợi ca? Xét về tiêu tiền và khoe của, mấy nàng này còn đẳng cấp hơn Ngọc Trinh gấp vạn lần ấy chứ, mà họ cũng có tự lao động kiếm ra được đâu, ngoài tận dụng vốn trời cho, tiền cũng là tiền cống nộp của dân đó thôi. Điểm khiến Ngọc Trinh bị ném đá là "Không quyền lực". Nói đúng hơn, chỗ dựa của cô ấy chỉ có khả năng cho cô ấy vật chất hay tình yêu, không đủ quyền lực để bảo vệ cô ấy khỏi miệng lưỡi thiên hạ. Và một điểm nữa, cô ấy không đủ đầu óc, tham vọng và tàn nhẫn như tứ đại mỹ nhân kia, nên vẫn chỉ có thể làm dân đen.
Giá trị của Nhan Sắc
Vẻ đẹp ngoại hình (nhan sắc) có giá trị và ảnh hưởng đến con người trong xã hội từ nhiều góc độ khác nhau, bao gồm tâm lý học, xã hội học, sinh lý học, và thậm chí cả kinh tế học hay văn hóa...
Nhìn từ góc độ xã hội, nhan sắc có thể được xem như một dạng "vốn xã hội". Những người có ngoại hình đẹp thường nhận được nhiều lợi thế hơn trong các mối quan hệ, công việc, hoặc các cơ hội xã hội. Ví dụ, họ có thể dễ dàng thu hút sự chú ý, xây dựng mạng lưới quan hệ, hoặc được ưu ái trong các tình huống cạnh tranh. Xã hội thường áp đặt các chuẩn mực nhan sắc khác nhau cho nam và nữ. Phụ nữ thường chịu áp lực lớn hơn về ngoại hình, trong khi đàn ông có thể được đánh giá dựa trên các yếu tố khác như sự thành công hay quyền lực. Điều này phản ánh sự bất bình đẳng giới trong cách nhan sắc được đánh giá. Nhan sắc ảnh hưởng đến cách con người tương tác với nhau. Những người hấp dẫn về ngoại hình thường dễ nhận được sự ưu ái, sự giúp đỡ, hoặc sự thân thiện từ người khác, tạo ra một vòng lặp củng cố vị thế xã hội của họ.
Trong sinh lý học, từ góc độ tiến hóa, nhan sắc thường được liên kết với các dấu hiệu sinh học như sức khỏe, khả năng sinh sản, và gen tốt. Ví dụ, làn da mịn màng, thân hình cân đối, hoặc các đặc điểm đối xứng trên khuôn mặt thường được xem là dấu hiệu của sức khỏe tốt, thu hút sự chú ý trong việc lựa chọn bạn đời. Khi tiếp xúc với người có ngoại hình đẹp, cơ thể con người có thể phản ứng bằng cách tiết ra dopamine hoặc các hormone khác liên quan đến cảm giác vui vẻ, hứng khởi. Điều này giải thích tại sao nhan sắc có thể gây ấn tượng mạnh mẽ trong các tương tác ban đầu. Theo thời gian, nhan sắc thay đổi do lão hóa, ảnh hưởng đến cách một người được nhìn nhận trong xã hội. Tuy nhiên, các yếu tố sinh lý như chăm sóc sức khỏe, dinh dưỡng, tâm lý, công việc, môi trường... cũng tác động đáng kể.
Nhìn theo quan điểm kinh tế, nhan sắc có thể mang lại lợi thế kinh tế rõ rệt. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người có ngoại hình hấp dẫn thường có cơ hội được tuyển dụng cao hơn, đặc biệt trong các ngành như bán hàng, tiếp thị, truyền thông, hoặc giải trí. Họ cũng có khả năng nhận được mức lương cao hơn (hiện tượng "beauty premium"). Một nghiên cứu từ Mỹ cho thấy người có ngoại hình đẹp có thể kiếm nhiều hơn 10-15% so với người có ngoại hình trung bình trong cùng điều kiện. Nhan sắc thúc đẩy một ngành kinh tế khổng lồ, từ mỹ phẩm, thời trang, đến phẫu thuật thẩm mỹ. Theo thống kê, thị trường mỹ phẩm toàn cầu đạt giá trị hơn 300 tỷ USD vào năm 2013 và tiếp tục tăng. Người tiêu dùng chi tiền để cải thiện ngoại hình nhằm đáp ứng các chuẩn mực xã hội hoặc tăng cơ hội cạnh tranh. Tuy nhiên, tập trung quá nhiều vào nhan sắc có thể dẫn đến chi phí cơ hội, như thời gian và tiền bạc dành cho việc làm đẹp thay vì phát triển kỹ năng hoặc học vấn. Điều này đặc biệt rõ rệt ở những người cảm thấy áp lực phải duy trì ngoại hình để giữ vị thế xã hội.
Từ góc độ văn hóa, khái niệm "đẹp" rất đa dạng giữa các nền văn hóa. Ví dụ, làn da trắng được coi là chuẩn mực ở nhiều nước Đông Á, trong khi làn da nâu khỏe khoắn lại được ưa chuộng ở phương Tây.
Trong văn học Ba Tư và xã hội Ả Rập thời Trung cổ, một tiêu chuẩn nhan sắc lý tưởng cho phụ nữ là khuôn mặt tròn trịa, được ví như "mặt trăng rằm". Khuôn mặt này được cho là biểu tượng của sự đầy đủ, thịnh vượng, và sức khỏe. Một câu chuyện thú vị là trong các tác phẩm thơ ca Ba Tư, các nhà thơ thường ca ngợi vẻ đẹp của phụ nữ qua hình ảnh khuôn mặt tròn và đôi mắt to, tương phản với chuẩn mực hiện đại ở phương Tây, nơi khuôn mặt thon gọn và góc cạnh được ưa chuộng hơn.
Ở Trung Quốc, sự du nhập của truyền thông phương Tây đã làm thay đổi quan niệm về nhan sắc, đặc biệt trong giới trẻ. Trước đây, thân hình đầy đặn từng được coi là biểu tượng của sự sung túc, nhưng từ những năm 1990, chuẩn mực "gầy" từ phương Tây trở nên phổ biến, dẫn đến xu hướng ăn kiêng và áp lực về ngoại hình. Một câu chuyện thú vị là sự phát triển của ngành công nghiệp làm đẹp ở Trung Quốc sau khi nhiều phụ nữ bị sa thải từ các doanh nghiệp nhà nước. Chính phủ khuyến khích mở các salon làm đẹp, vô tình thúc đẩy văn hóa tập trung vào ngoại hình. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây cho thấy truyền thông châu Á (như phim Hàn Quốc) có ảnh hưởng mạnh hơn phương Tây, với các đặc điểm như mũi cao, mắt hai mí, và làn da trắng trở thành chuẩn mực lý tưởng ở Trung Quốc.
Trong xã hội Anh thế kỷ 17, nhan sắc là yếu tố quan trọng trong thị trường hôn nhân, đặc biệt đối với phụ nữ. Một câu chuyện đáng chú ý là trường hợp của Joan Thynne, người viết thư cho chồng vào năm 1602, bày tỏ nỗi lo lắng khi con gái 12 tuổi bị bệnh đậu mùa có thể để lại sẹo, làm giảm cơ hội kết hôn trong tương lai. Điều này cho thấy nhan sắc không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn liên quan đến vị thế gia đình và triển vọng hôn nhân. Tuy nhiên, các tài liệu lịch sử cũng cho thấy một số phụ nữ bị mất nhan sắc do tuổi tác hoặc bệnh tật vẫn kết hôn thành công, cho thấy nhan sắc không phải là yếu tố duy nhất quyết định giá trị xã hội.
Một nghiên cứu năm 2021 giữa người châu Âu và Đông Á cho thấy sự khác biệt trong cách đánh giá nhan sắc. Người Đông Á thường ưu tiên các đặc điểm như làn da sáng, mắt to, và khuôn mặt thanh tú, trong khi người châu Âu chú trọng đến sự đối xứng và các đặc điểm giới tính rõ rệt (như hàm vuông ở nam). Một câu chuyện thú vị từ nghiên cứu này là khi các nhà khoa học sử dụng phương pháp "reverse correlation" để tạo ra hình ảnh khuôn mặt lý tưởng, kết quả cho thấy chuẩn mực nhan sắc không chỉ khác nhau giữa các nền văn hóa mà còn phụ thuộc vào sở thích cá nhân, chứng minh rằng "vẻ đẹp nằm trong mắt người nhìn".
Điều này cho thấy sự khác biệt về chuẩn mực nhan sắc giữa các nền văn hóa và thời kỳ, khi các giá trị văn hóa định hình cách con người cảm nhận cái đẹp. Những chuẩn mực này ảnh hưởng đến cách con người tự nhìn nhận bản thân và cách họ được đánh giá trong xã hội. Phim ảnh, quảng cáo, và các ngôi sao giải trí định hình mạnh mẽ chuẩn mực nhan sắc. Ví dụ, hình ảnh người mẫu với thân hình lý tưởng hoặc khuôn mặt hoàn hảo trên mạng xã hội có thể tạo ra áp lực lớn, đặc biệt với thế hệ trẻ. Nhan sắc từng được đánh giá qua các tiêu chí gắn liền với tầng lớp xã hội (ví dụ, làn da trắng ở châu Âu thời trung cổ biểu thị sự giàu có vì không phải làm việc ngoài đồng). Ngày nay, văn hóa toàn cầu hóa và mạng xã hội đã tạo ra các chuẩn mực nhan sắc "toàn cầu" hơn, nhưng cũng gây tranh cãi về sự đồng nhất hóa.
Về mặt công việc - sự nghiệp, như đã đề cập ở góc độ kinh tế, nhan sắc thường mang lại lợi thế trong các ngành nghề yêu cầu giao tiếp trực tiếp hoặc hình ảnh cá nhân (như tiếp viên hàng không, người dẫn chương trình, hoặc nhân viên kinh doanh). Tuy nhiên, trong một số ngành kỹ thuật hoặc học thuật, nhan sắc có thể ít quan trọng hơn. Ngược lại, những người không đáp ứng chuẩn mực nhan sắc có thể bị phân biệt đối xử ngầm, như bị đánh giá thấp hơn về năng lực hoặc bị bỏ qua trong các cơ hội thăng tiến. Ở một số nghề nghiệp, đặc biệt trong ngành giải trí, duy trì nhan sắc là một yêu cầu không chính thức, dẫn đến áp lực lớn về tài chính và tâm lý. Một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy nhan sắc có tác động đáng kể đến thu nhập và cơ hội nghề nghiệp. Những người được đánh giá là "hấp dẫn" kiếm được nhiều hơn khoảng 5% so với người có ngoại hình trung bình, trong khi người được coi là "kém hấp dẫn" kiếm ít hơn tới 9%. Một câu chuyện thực tế liên quan đến Abercrombie & Fitch, một công ty thời trang Mỹ, từng gây tranh cãi khi áp dụng chính sách tuyển dụng dựa trên ngoại hình. Công ty này ưu tiên nhân viên bán hàng có ngoại hình "hấp dẫn" để thu hút khách hàng, thậm chí phân biệt đối xử với những người không đáp ứng tiêu chuẩn nhan sắc bằng cách đẩy họ làm việc ở kho. Vụ việc này dẫn đến các cáo buộc về phân biệt chủng tộc và ngoại hình, cho thấy nhan sắc có thể trở thành công cụ phân tầng xã hội ở phương Tây.
Nhan sắc không chỉ ảnh hưởng đến đời sống cá nhân mà còn có tác động trong lĩnh vực chính trị. Một nghiên cứu năm 2017 cho thấy những người có ngoại hình hấp dẫn ở Mỹ có xu hướng tự tin hơn về năng lực chính trị của mình, đồng thời dễ có quan điểm bảo thủ và ủng hộ Đảng Cộng hòa. Một ví dụ thực tế là trường hợp của các chính trị gia nữ ở phương Tây, nơi ngoại hình thường bị chú ý nhiều hơn năng lực. Ví dụ, Sarah Palin, cựu ứng viên phó tổng thống Mỹ, từng được truyền thông tập trung vào vẻ ngoài thay vì chính sách của bà, minh họa cách nhan sắc có thể định hình nhận thức công chúng.
Trong tình yêu, nhan sắc thường đóng vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu của các mối quan hệ lãng mạn. Từ góc độ tiến hóa, ngoại hình hấp dẫn là yếu tố thu hút bạn đời tiềm năng. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy sự tương hợp về tính cách, giá trị, và sở thích có vai trò lớn hơn trong việc duy trì mối quan hệ lâu dài. Trong một số trường hợp, nhan sắc của một người có thể ảnh hưởng đến cách họ được đối xử trong mối quan hệ. Ví dụ, người có ngoại hình đẹp có thể nhận được nhiều sự chú ý hơn, nhưng cũng có thể đối mặt với sự ghen tuông hoặc kỳ vọng không thực tế. Những người được coi là "đẹp" có thể có nhiều lựa chọn hơn trong việc tìm kiếm bạn đời, nhưng điều này cũng có thể dẫn đến sự thiếu quyết đoán hoặc áp lực phải chọn người "xứng đáng" với ngoại hình của họ.
Trên các nền tảng như Instagram, TikTok, hay X, nhan sắc là yếu tố quan trọng để thu hút lượt theo dõi, tương tác, và thậm chí là cơ hội kiếm tiền (qua quảng cáo, tài trợ). Những người có ngoại hình hấp dẫn thường dễ trở thành "người ảnh hưởng" (influencer). Mạng xã hội khuếch đại các chuẩn mực nhan sắc không thực tế, đặc biệt với các bộ lọc (filter) và chỉnh sửa ảnh. Điều này có thể khiến người dùng cảm thấy tự ti hoặc bị ám ảnh với việc phải đạt được vẻ đẹp "hoàn hảo". Nhan sắc trên mạng xã hội thường được định lượng qua lượt "thích" hoặc bình luận, tạo ra một hệ thống đánh giá xã hội mới, nơi ngoại hình trở thành một dạng "tiền tệ" để đo lường giá trị cá nhân. Một câu chuyện cụ thể là trường hợp của Khadijo Qalanjo, Hoa hậu Somalia đầu tiên trong những năm 1970-1980. Ở Somalia, răng cửa có khe hở (gap teeth) được coi là biểu tượng của vẻ đẹp, trái ngược với phương Tây, nơi răng cửa đều được ưa chuộng hơn. Khadijo đã tận dụng vẻ đẹp độc đáo này để trở thành biểu tượng văn hóa, nhưng khi xuất hiện ở phương Tây, cô phải đối mặt với những nhận xét trái chiều về đặc điểm này, minh họa sự khác biệt trong chuẩn mực nhan sắc.
Thấy chưa bạn yêu? Nhan sắc có giá trị đa chiều trong xã hội, từ việc mang lại lợi thế trong công việc, tình yêu, và các tương tác xã hội, đến việc tạo ra áp lực tâm lý và kinh tế để đáp ứng các chuẩn mực. Tuy nhiên, giá trị của nhan sắc không phải là tuyệt đối và thường phụ thuộc vào bối cảnh văn hóa, xã hội, và cá nhân. Quan trọng hơn, các phẩm chất như trí tuệ, lòng tốt, và sự kiên trì thường có ý nghĩa lâu dài hơn trong việc định hình giá trị của một con người.
Tóm lại, nhan sắc là một tài sản lớn (dù là tự nhiên hay nhân tạo), là vốn trước hết của chính chủ nhân. Dù ai nói gì thì nói, bạn luôn phải tự hào và bảo trì nhan sắc của bản thân. Khi con bạn sinh ra, phải đặc biệt đảm bảo cháu nó có mặt tiền tốt. Vì nhan sắc - giá trị của nó là không nói được, không tính được (refer tự cố chí kim đi). Và hãy giáo dục con cái mình điều đó.
Trai này không đẹp, hơi điêu, nhưng mình vẫn liêu xiêu.....
Nhận xét
Đăng nhận xét